Przemoc słowna w gimnazjach

Sytuacje przemocy wśród uczniów polskich szkół nie są rzadkością, wynika z przeprowadzonych w tym roku badań przeprowadzonych przez IQS. Co więcej, młodzież często nie reaguje, gdy widzi zachowania agresywne. A te mogą być różne. Głównie jest to użycie siły lub wulgarne słowa.

Kiedy rozmowy z rodzicami nie są wystarczające, dodatkową szansę do głębszej dyskusji na temat wartości szacunku i godności stanowią obchody Światowego Dnia Godności. Z tej okazji, 21 października br., w szkołach na całym świecie organizowane są specjalne lekcje, podczas których, młodzież rozmawia z nauczycielami o godności.

Celem zbadania skali zjawiska przemocy w szkołach gimnazjalnych agencja badawcza IQS zrealizowała dwa projekty badawcze - pierwszy, przeprowadzony w 2014 roku, diagnozował zjawisko z perspektywy uczniów klas drugich i trzecich gimnazjum, drugi - z 2015 roku - weryfikował punkt widzenia rodziców uczniów gimnazjów. Oba zostały wykonane w związku z corocznymi obchodami Światowego Dnia Godności.

Z przeprowadzonych badań wynika, że 2/3 badanych gimnazjalistów doświadczyło przemocy na własnej skórze. Jednak zdaniem rodziców - tylko mniej niż połowa dzieci (47%) miała z nimi styczność. Również intensywność zjawiska przemocy rodzice oceniają bardziej optymistycznie niż dzieci. Według nich średnia liczba negatywnych zachowań w szkole ich dziecka jest niższa niż w ocenie uczniów. Może to świadczyć o niewiedzy i braku świadomości lub lekceważeniu problemu przez dorosłych.

Przemoc - nie tylko siłowa
Jak wynika z badań, największym problemem nie jest przemoc siłowa, a słowna. Spotkało się z nią aż 81% uczniów (słyszeli lub byli świadkiem takiej sytuacji w szkole). Co więcej, również w oczach rodziców jest to najczęściej spotykana negatywna sytuacja, choć ich świadomość jest niższa (67%). Wyśmiewanie, wyzwiska, przykre komentarze - aż 1/3 przebadanych uczniów twierdzi, że doświadczyła podobnych zachowań na własnej skórze. Rodzice często nie doceniają skali problemu - jedynie 24% z nich uważa, że ich dziecko spotkało się z przejawem słownej agresji.

Inne spotykane negatywne zjawiska w szkole to agresja z użyciem siły, odrzucenie oraz przemoc online. Aż 38% uczniów przyznaje, że zetknęła się z sytuacjami, gdy dokuczano komuś na Facebooku lub innym serwisie społecznościowym (również niemal co trzeci rodzic ma tego świadomość). Stosunkowo rzadko natomiast występują napięcia związane z religią lub kolorem skóry.

Ofiara ze swoim problemem najczęściej zostaje sama. Zdaniem młodzieży w 1/3 przypadków w sytuacji występowania zjawiska przemocy nikt nie reaguje. Wydaje się, że rodzice są łagodniejsi w ocenie sytuacji lub ze względu na to, że nie ma ich na miejscu zdarzenia, nie wiedzą wszystkiego. Nadal jednak zdają sobie sprawę z problemu braku reakcji - ich zdaniem zdarza się to w ponad 1/5 sytuacji. Jednocześnie łatwiej zareagować na negatywną sytuację, kiedy dotyczy ona znajomych i przyjaciół (zdaniem 66% uczniów). Co ciekawe, rodzice rzadziej myślą, że ich dziecko jest w stanie podjąć działania w każdej sytuacji (61%).

Relacje z dzieckiem - relacje z rodzicem
Rodzice gimnazjalistów ogólnie dość dobrze oceniają swoje relacje z dziećmi. Ponad ¼ rodziców twierdzi, że są z nimi zżyci, dzięki czemu sporo wiedzą o tym, co dzieje się w ich życiu. Rodzice pozostający w dobrych relacjach z synami i z córkami dużo częściej rozmawiają z nimi również o przemocy i sposobach reagowania na negatywne sytuacje (56%). Natomiast druga połowa badanych rozmawia z dziećmi rzadko lub w ogóle (44%).

Dzieci bardzo często same inicjują rozmowy o problemach w szkole. W takiej sytuacji większość rodziców próbuje je wesprzeć lub znaleźć wspólnie rozwiązanie problemu. Co trzeci rodzic zdecydował się nawet na interwencję w szkole. Spora grupa opiekunów (20%), pomimo poinformowania o sytuacji związanej z przemocą, nie podjęła żadnych, konkretnych działań (skądinąd sytuacja ta nie musiała dotyczyć ich dziecka).

Rodzice - co ważne - nie uciekają od odpowiedzialności. 2/3 z nich twierdzi, że są tak samo odpowiedzialni za występowanie zjawisk przemocy jak szkoła. Warto jednak zwrócić uwagę, iż wskazanie "domu" w tym przypadku, można zrozumieć dwojako: jako wzięcie na siebie odpowiedzialności za wychowanie dziecka i nieprzerzucanie jej na innych, ale też jako oczekiwanie, że inni rodzice (a nie ja) ponoszą odpowiedzialność za taki stan rzeczy. Niezależnie od powodów - co drugi rodzic uważa, że szkoła jego dziecka raczej radzi sobie z agresją. Jedynie co dziesiąty uznaje, że szkoła wykazuje się nieudolnością w rozwiązywaniu niepożądanych sytuacji.

Zdecydowana większość zarówno dzieci, jak i rodziców, jest zadowolona z wybranego gimnazjum, ale oceny rodziców są nieco wyższe (zadowolenie rodziców - 85%, dzieci - 78%). Dobra relacja z dzieckiem wiąże się z wyższą satysfakcją ze szkoły, a ci rodzice, którzy są przekonani, że ta radzi sobie z przemocą wśród nastolatków, są bardziej zadowoleni z placówek, do których uczęszczają ich dzieci.

Godność, czyli co?
Rodzice i dzieci postrzegają godność w bardzo podobny sposób: głównie jako szacunek do siebie i do innych. Rodzice generalnie lepiej werbalizują swoje skojarzenia, przywiązują większą wagę do tolerancji dla inności i wolności wyrażania poglądów. Dzieci częściej koncentrują się na poczuciu własnej wartości, na niepozwalaniu na poniżanie lub dokuczanie sobie.

Światowy Dzień Godności - razem o szacunku i współzależności
W sytuacji, gdy problem agresji wśród młodzieży jest tak powszechny, warto wytłumaczyć młodym ludziom, czym jest godność i pokazać jej wartość i implikacje towarzyszące szacunkowi. Okazją do takich rozmów są obchody Światowego Dnia Godności, które w tym roku odbywają się 21 października.

Światowy Dzień Godności jest międzynarodową inicjatywą, propagującą ideę poszanowania godności jako fundamentalnego prawa człowieka. Idea narodziła się w 2006 roku podczas Światowego Forum Ekonomicznego w Davos. Jej inicjatorzy to trzej przyjaciele - następca tronu Norwegii JKW Książę Haakon, Profesor Pekka Himanen z Finlandii oraz John Hope Bryant, amerykański założyciel stowarzyszenia Operation Hope, którzy tworząc Dzień Godności chcieli podkreślić, jak ważne jest poczucie własnej wartości w życiu młodego człowieka. Dzięki ich działaniom od 9 lat w każdą trzecią środę października, tysiące wolontariuszy rozmawia z uczniami o godności w szkołach na całym świecie. Od 7 lat w akcjach, realizowanych pro bono przez sieć organizacji wspieranych przez ochotników i ambasadorów, uczestniczy także Polska. Tegoroczna polska edycja projektu została objęta patronatem honorowym rzecznika praw dziecka, Marka Michalaka.

Bardzo się cieszę, że inicjatywa Światowego Dnia Godności corocznie zatacza coraz szersze kręgi. W zeszłym roku udało nam się dotrzeć do ponad 350 tysięcy młodych ludzi z ponad 60 państw. Wierzę, że 21 października br. w akcji będzie uczestniczyć nas jeszcze więcej. Jest to szczególnie istotne w czasach, w których nasze dzieci w szkołach spotykają się z różnymi formami agresji. Mam nadzieję, że w projekt włączy się jak najwięcej szkół, organizując zajęcia uświadamiające młodym ludziom, że obojętność nie jest rozwiązaniem, a tym, co łączy i zapewnia poczucie wspólnoty w społeczeństwie jest właśnie godność - powiedział Jacek Olechowski, Country Chair for Poland, Global Dignity.

Podczas zajęć edukacyjnych w szkołach młodzież dyskutuje na temat ogólnie przyjętych zasad godności i dzieli się swoimi doświadczeniami w tej kwestii. Aby ułatwić zaangażowanie w projekt, organizatorzy Global Dignity przygotowali pakiet materiałów dla nauczycieli, które można wykorzystać podczas lekcji na temat godności.

Inicjatywę może wesprzeć każda szkoła ponadpodstawowa oraz ponadgimnazjalna, poprzez przeprowadzenie specjalnej lekcji wśród swoich uczniów. Instrukcje niezbędne do organizacji zajęć oraz wszelkie informacje o projekcie znajdują się na polskiej stronie www.dziengodnosci.pl w zakładce Materiały. Potwierdzenie udziału od szkół należy kierować na adres email: info@dziengodnosci.pl.